WADY WYMOWY

Mowa jest jedną z najważniejszych form aktywności człowieka. Jest kluczem do wiedzy i ważnym czynnikiem kształtującym osobowość. Jest atutem w nawiązywaniu kontaktów społecznych, daje możliwość precyzyjnego porozumiewania się, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażania sądów, uczuć i upodobań. Jej zaburzenia powodują poznawcze i społeczne konsekwencje. Istnieje też ścisła współzależność między mową i myśleniem. Niska inteligencja opóźnia rozwój mowy, a opóźniony rozwój mowy opóźnia poziom intelektualny. Szczególnie ważny jest okres do drugiego roku życia.
Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną, dziecko przyswaja ją sobie od najbliższego otoczenia, a głównie od matki drogą naśladownictwa. Wielokrotnie powtarzane przez nią nazwy przedmiotów, znajdujących się w otoczeniu dziecka, zostawiają ślady słuchowe w jego mózgu. Dziecko, usłyszawszy potem daną nazwę, potrafi sobie wyobrazić, do którego ona się odnosi, czyli potrafi zrozumieć znaczenie wyrazu, a z czasem potrafi również nazwać przedmiot. Największe znaczenie w procesie przyswajania mowy ma słuch. Dziecko uczy się stopniowo koordynować ruchy różnych grup mięśniowych narządów mowy. Proces rozwoju mowy przebiega pewnymi etapami i trwa kilka lat. Czas pojawienia się tych etapów jest stały, a dopuszczalne są przesunięcia nie większe niż pół roku. Są to następujące okresy:
1. Okres melodii (do 1 roku życia) - studium przedjęzykowe, tj
-głużenie (2-3 miesiąc życia)-nieświadome ćwiczenia narządów artykulacyjnych: samogłoski, spółgłoski, ich połączenia. Głużą też dzieci niesłyszące;
-gaworzenie (5-7 miesiąc)-świadome powtarzanie dźwięków mowy własnej i otoczenia. Gaworzą tylko dzieci słyszące.
Osiągnięcia tego okresu to: pojawianie się pierwszych słów złożonych z sylab "ma", "ba", "ta", "la" (około 1. roku życia), rozumienie przez dziecko mowy dorosłych (sam maluch mówi bardzo mało, ale bardzo dużo rozumie), spełnianie prostych poleceń, znajomość swojego imienia, pokazywanie części ciała.
2. Okres wyrazu (1-2 rok życia) - dziecko opanowuje wszystkie samogłoski oprócz "ę", "ą" i sporo spółgłosek: "m", "t", "b", "k", "d", czasem "ć" i "ś". Pod koniec tego okresu dziecko operuje kilkudziesięcioma poprawnie wymawianymi wyrazami i ogromną liczbą zastępczych, zaczyna budować zdania.
3. Okres zdania (2-3 rok życia) - opanowuje "ę", "ą" oraz spółgłoski "p", "b", "m", "w", "f", "ś", "ź", "ć", "ń", "dź", "k", "g", "c", "t", "d", "n", "j", "ł". Dwulatek opanowuje w ciągu roku około 1000 słów, pojawiają się próby wypowiedzi 2-3 wyrazowych.
4. Okres swoistej mowy dziecka (3-7 rok życia) - opanowuje najtrudniejsze Głoski około 4 roku życia rsr1;, rzr1;, rcr1;, rdzr1;, a około 5 roku życia "sz", "ż", "cz", "dż", "r'. W wieku 3-5 roku życia dziecko zadaje mnóstwo pytań, tworzy niezwykłe opowieści (konfabuluje), wzbogaca ilościowo i jakościowo swój słownik, operuje rzeczownikami, czasownikami, przymiotnikami, przysłówkami i zaimkami.
5. Dzieci sześcioletnie powinny wymawiać prawidłowo wszystkie głoski i budować zdania logiczne, poprawne pod względem gramatyki i składni oraz akcentu, rytmu i melodii. Badania wykazują jednak, że co czwarte dziecko wymawia wadliwie podstawowe dźwięki mowy. Nie każde jednak odstępstwo od ogólnopolskiej normy wymawianiowej jest wadą wymowy. Do wad nie zaliczamy między innymi: nieprawidłowości artykulacyjnych wynikających z nieukończonego rozwoju mowy (do 5 roku życia) czy wymowy gwarowej. Pięcioletnie dziecko ma prawo opuszczać, przestawiać i zamieniać głoski na łatwiejsze, ale nie może ich zniekształcać, czyli deformować.